R&R Reizen: De Dom van Naumburg - St. Peter en Paulkathedraal

Toen de broers Hermann en Ekkehard, markgraven van Meissen en eigenaren van de burcht van Naumburg kinderloos stierven, lieten zij hun hele bezit na aan de kerk. In 1028 verhuisde de bisschopszetel van Zeitz naar Naumburg en begon men oostelijk van de burcht met de bouw van de kerk. Er zijn nog enkele restanten terug te zien uit de eerste romaanse bouwperioden, maar de gotiek van de navolgende tijden is beeldbepalend. Wikipedia beschrijft de kathedraal uitgebreid, wat ik nog vermeld is uit de informatie die in de kerk zelf ter beschikking wordt gesteld.

Het hoofdportaal met het timpaan met de Hemelvaart van Christus (ca. 1220). Na het betreden van de kerk viel meteen de bijzondere trapleuning langs de trap naar het oostkoor op. De bronzen figuren vormen een processie van dieren die gaan luisteren naar de heilige Franciscus van Assisi, gemaakt door Heinrich Apel in 1972. Voordat we hen volgden, daalden wij echter eerst af naar de crypte (12e/13e eeuw) onder het oostkoor. Crucifix ca. 1160.

De dom is een kruisvormige basilica met drie schepen en twee koren, aan oost- en westzijde. De koorgedeelten waren gereserveerd voor de geestelijken, de leken volgden de dienst vanuit het middenschip. Het middenschip is van het oostkoor gescheiden door een laatromaans koorhek; het is het oudst bewaard gebleven Duitse koorhek (ca 1220); het westkoor is van het middenschip gescheiden door een vroeggotisch koorhek (ofwel doksaal) (ca. 1250).

Romaanse oostelijk oksaal (ca. 1220)

Oostkoor

We zijn vervolgens boven in het laatromaanse oostkoor, dat rond 1330 in hooggotische stijl werd vergroot. De graftombe van bisschop Dietrich II van Wettin en de lessenaar in de vorm van een diaken zijn wellicht late werken uit het Naumburgse atelier (ca 1260). De grote houten lessenaars voor misboeken zijn 13e en 14e eeuws. Een prachtig facsimile van een koorboek uit de 16e eeuw. Maria-altaar ca. 1510.

We daalden weer af, nu langs de andere kant naar het noordelijke zijschip. Ook hier zijn het figuren van Heinrich Apel (1983) die op de trapleuning vertegenwoordigers van de middeleeuwse standen voorstellen, die in het hemelse paradijs proberen te komen.

Naar het westkoor liepen we langs de preekstoel uit 1466. Drie van de reliëfs zijn origineel, de rest is rond 1930 toegevoegd, evenals het beeld van Luther.

Het westdoksaal en het koor erachter hebben grote cultuurhistorische betekenis gekregen door het werk van een onbekende steenhouwer, de zgn. Naumburgse meester - der Naumburger Meister, een benaming die zijn hele atelier omvat. Dit westkoorhek en de beelden van de stichters van de kerk hierachter zijn zijn belangrijkste werken. Het koorhek is gemaakt van schelpkalksteen uit Freyburg en beeldt het laatste oordeel en het lijden en de dood van Christus uit. De hele uitbeelding is zeer realistisch en vol emoties. De doorgang is bijzonder: de lijdende Jezus niet hoog boven ons, maar op aanraakniveau middenin de doorgang met Maria vol smart en een vertwijfelde Johannes aan weerskanten. Kapitelen, sluitstenen en bladfriezen tonen planten natuurgetrouw. In de middeleeuwen zijn geen afbeeldingen van planten bekend die deze in natuurlijkheid en sierlijkheid overtreffen. (Ik citeer grotendeels de informatie van de Dom).

Achterzijde van het doksaal en overzicht op het westkoor met 12 levensgrote beelden van de belangrijkste stichters van de vroegromaanse domkerk. Buitengewoon realistische beelden van mensen, die allang waren gestorven toen ze door de Meister werden gemaakt. Er was een flinke restauratie gaande van de glas-in-loodramen, waarvan delen nog uit de bouwtijd (ca 1260) stammen.

Tja en daar zijn ze dan: de schone vrouwe Uta en haar gemaal Ekkehard. De mooiste vrouw uit de Middeleeuwen door wie Walt Disney tot zijn verbeelding van de boze stiefmoeder van Sneeuwwitje geïnspireerd zou zijn.
Een beetje mysterieus oogt zij, een vrouw die zich niet zomaar laat kennen. In tegenstelling tot haar schoonzuster Reglindis, die met een wat schalks lachje haar eega Hermann flankeert.
En wat moeten we denken van de wat recalcitrante, nukkige uitdrukking op het gelaat van Thimo van Kistritz? In een tentoonstelling op een bovenetage over de Naumburger Meister en zijn werk, werd veel uit de doeken gedaan over de achtergrond van de beeldhouwwerken en over de middeleeuwse cultuur in Saale-Unstrut.

Via de kruisgang (13e eeuw) en de rust van de binnentuin kwamen we bij de Mariakerk, waar een enorm portret van Luther de ruimte domineerde

Van de oorspronkelijke inrichting van de dom bleef relatief weinig behouden, vooral door de brand in 1532, de Zweedse bezetting en de later ingrijpende veranderingen in barokstijl. Maar in de romaanse gewelven onder de kruisgangen worden de kostbaarste resterende domschatten tentoongesteld.

Achter de kathedraal is van oudsher een groot tuinencomplex. Hier werden de planten gekweekt die ten voorbeeld moesten dienen aan de beeldhouwers om de bloem- en bladversieringen zo natuurgetrouw mogelijk te kunnen maken. Laat ik dit uitgebreide en serieuze verhaal eindigen met het vleugje humor van de waterspuwers, die altijd een beetje de draak met ons lijken te steken.